De digitale transformatie is in volle gang en we zijn inmiddels in een volgende fase beland op weg naar de digitale gemeente. Sommige van onze taken zullen we overdragen aan machines en andere taken komen erbij. De mensen, middelen, processen, organisatie en inwoners veranderen. Wat betekenen al die veranderingen voor ons?
Wij vroegen Paul Diederen, thema coördinator van het Rathenau Instituut hoe volgens hem inwoners tegen de toenemende digitalisering aankijken. Het Rathenau Instituut houdt zich bezig met onderzoek en debat over de impact van Wetenschap, innovatie en technologie op de samenleving.
Hoe ervaren inwoners dat gemeenten steeds digitaler worden?
Paul: “Gemeenten worden niet alleen steeds digitaler in hun dienstverlening, maar ook in hun bestuurlijke processen. De vergaderingen van de gemeenteraad zijn te volgen via internet, alle vergaderstukken staan online, en ten tijde van lockdowns worden zelfs hele raadsvergaderingen online gehouden. Een deel van de inwoners vindt dat prettig. Het is nu eenvoudig om via e-mail en digitale platforms in contact te komen met lokale politici en bestuurders. Maar niet iedereen is handig genoeg met computers en kent de weg. Daarmee moet een democratisch bestuur rekening houden. Analoge alternatieven naast digitale kanalen blijven belangrijk.”
Hoe gaan de mensen hiermee om?
Paul: “In potentie verlagen digitale middelen drempels en maken ze het lokale bestuur gemakkelijker toegankelijk. Maar in de praktijk blijken vooral mensen van de digitale kanalen gebruik te maken, die toch al bij de politiek betrokken waren. Dat is de participatie paradox. Om een bredere groep mensen bij het lokale bestuur te betrekken, is meer nodig dan de digitale deuren wijder openzetten.”
Wat verwachten inwoners van een digitale gemeente?
Paul: “Burgers verwachten van de gemeente serieus genomen te worden. Als ze inbreng leveren in een digitale consultatie, willen ze zien dat er iets met hun inbreng gedaan wordt. Dat stelt eisen aan de manier waarop een gemeente digitale betrokkenheid organiseert. Het moet van tevoren duidelijk zijn wat de gemeente aan inwoners vraagt en hoe hun bijdragen worden meegewogen in besluitvormingsprocessen. Het is belangrijk dat de gemeente inwoners achteraf vertelt wat er met hun inbreng is gedaan, vooral tegenover burgers die liever een ander besluit hadden gezien dan er genomen is.”
Wordt er voldoende rekening gehouden met wensen van inwoners?
Paul: “Er zijn inmiddels tal van instrumenten om burgers meer digitaal bij besluitvorming te betrekken. Die zouden nog wel breder ingezet kunnen worden. Dan moet de gemeente inwoners wel actief uitnodigen om mee te praten. Daarbij is het altijd belangrijk om duidelijk te maken hoe de rollen en verantwoordelijkheden verdeeld zijn: waarover gaan de gekozen volksvertegenwoordigers, en binnen welke kaders kunnen inwoners besluiten beïnvloeden?”
Wat zouden gemeenten nog kunnen doen om dichter bij de inwoners te komen?
Paul: “Het gebruik van digitale middelen om inwoners meer bij de democratische besluitvorming te betrekken, staat nog in de kinderschoenen. Daarom is het van belang te experimenteren, ervaring op te doen, te evalueren en te leren. Door te experimenteren, zullen niet alleen gemeenten stap-voor-stap leren hoe de digitale mogelijkheden goed te benutten, maar zullen ook inwoners geleidelijk leren wat zij van digitale betrokkenheid kunnen verwachten.”
Het boek ontvangen
Dit interview en meer artikelen staan in het e-book De Digitale Gemeente dat we met alle leden van GemeentenNL schrijven. Daarin maken we de verbinding tussen organisatieveranderingen in de digitale gemeente en de wensen van inwoners. Klikt het nog voldoende?
GemeentenNL-leden ontvangen het boek automatisch. Ook ontvangen zij altijd direct bericht zodra een nieuw e-book, onderzoek, document, verslag of paper is toegevoegd aan de kennisbank die zij als lid gratis kunnen raadplegen.