De digitale transformatie is in volle gang en we zijn inmiddels in een volgende fase beland op weg naar de digitale gemeente. Sommige van onze taken zullen we overdragen aan machines en andere taken komen erbij. Onze functies, collega’s, middelen, processen, organisatie en inwoners veranderen. Maar wat betekenen al die veranderingen voor jou?
Werkzaamheden
Wij vragen Karin Sleeking, directeur A&O fonds Gemeenten, hoe de werkzaamheden er binnen de toekomstige digitale gemeente uit zullen zien. A&O fonds Gemeenten ondersteunt gemeenten en gemeentelijke organisaties bij het inzichtelijk maken hoe de snelle technologische ontwikkelingen een impact hebben op het dagelijkse werk van gemeenteambtenaren. Het vergt een beroep doen op andere vaardigheden en talenten dan voorheen. In de publicaties van Digitale Transformatie deel 1 en 2 (hier gratis te downloaden) wordt er nader op ingegaan.
Karin: “Wat de impact van digitalisering precies is en hoe groot die is voor het dagelijkse werk is door de snelheid van de ontwikkelingen moeilijk te voorspellen. De menselijke maat mag hierin niet vergeten worden. Uitvoeringskracht zit bij gemeenten om het verschil te kunnen maken voor de inwoners. Tegen de achtergrond van nieuwe technologische ontwikkelingen en verdere informatisering beleid maken, bestuurlijke keuzes maken en zich verantwoorden in gemeenteraad is het dagelijks werk van gemeenten.“
Wat versta je onder een digitale gemeente, hoe ziet die eruit?
Karin: “Digitale technologie is niet meer weg te denken uit onze samenleving, Gemeenten, Big Data, omnichannel, kunstmatige intelligentie, blockchain, robotisering, virtual reality. Het doet allemaal zijn intrede in de gemeentelijke sector.”
Hoe zien de werkzaamheden eruit binnen de digitale gemeente?
Karin: “Impact kan bestaan uit grote of kleine veranderingen van werkwijzen, werkgelegenheid of kwaliteit van arbeid. Belangrijke factor bij de impact zijn de keuzes die worden gemaakt en de bijbehorende organisatorische aanpassingen. Vooral de dienstverlening naar inwoners is onderhevig aan verdere digitalisering. Burgerzaken, het sociaal en fysiek domein zijn enkele van de voorbeelden van beleidsterreinen waar digitalisering leidt tot andere functies. Het A&O fonds Gemeenten ondersteunt gemeenten bij deze transformaties door webinars, leernetwerken, en het communiceren over best practices,”
“De invoering van technologie zal ook de komende jaren verregaande gevolgen hebben voor de manier waarop gemeenten hun diensten aanbieden aan burgers, maar ook voor de wijze waarmee zij met inwoners communiceren. Het klantcontactcentrum zal steeds meer het domein worden van artificial intelligence (AI) gestuurde bots net zoals nu al gebeurt bij banken en andere commerciële dienstverleners. Gemeenten zullen zich hierin waarschijnlijk op dezelfde manier laten leiden als twintig jaar geleden bij de ontwikkeling van de digitale overheid: door succesvolle voorbeeldmodellen van e-commerce.”
“Wellicht wordt nu al gedacht aan track-and-trace-modules zodat vragen gevolgd kunnen worden.”
“Zichtbare trends die we nu al zien binnen de gemeentelijke sector zijn het overnemen van de recruitment door technologie zoals solliciteren middels een video, het veranderen van de financiële functie door robotica zoals e-facturatie en data-analyse en gebouwenbeheer dat te maken krijgt met sensoring voor het meten van de kwaliteit van het binnenmilieu. Maar denk bijvoorbeeld ook aan de digitale innovatie binnen het sociaal domein, zoals budgetbeheersing naar aanleiding van datamanagement, klantmanagement en de invoering van algoritmes om budgetvoorspellingen te kunnen doen.”
Wat doet een ambtenaar in de toekomst en over welke kennis en vaardigheden moet deze beschikken om goed te kunnen werken?
Karin: “De dienstverlening van gemeenten transformeert van primair offline naar een slimme mix van off- en online dienstverlening. Dit leidt tot nieuwe werkprocessen, nieuwe werkwijzen en andere verhoudingen met de burger als klant. Alleen al het werken met nieuwe software in nieuwe werkprocessen stelt geheel andere eisen aan de ambtenaren. Ook nieuw is de ingezette burgerparticipatie met nieuwe definities voor de klantrelaties en de daarvan afgeleide nieuwe competenties. Nieuwe technologie vereist nieuwe competenties, en bij kennistekorten ligt het voor de hand om op te leiden.”
“Digitale technologieën veranderen werk bij gemeenten ingrijpend. De coronacrisis heeft de digitale transformatie alleen maar versneld. De verschillen tussen gemeenten zijn groot, maar overal is de impact van de digitale transformatie voelbaar. De digitale transformatie dwingt medewerkers zich aan te passen en te onderzoeken hoe hun werk er in de nabije toekomst uit gaat zien. Door corona vond digitalisering extra snel plaats.”
“Vanwege de crisis moeten gemeenten veel aanvragen voor nieuwe regelingen zoals de TOZO verwerken. Meerdere gemeenten hebben van de gelegenheid gebruikgemaakt om Robotic Process Automation (RPA) in te voeren. Het invoeren van cijfers en data, het bulkwerk, dat doet de computer. De medewerker richt zich op complexere taken die RPA niet oppakt. Dat vraagt andere vaardigheden dan voorheen. Naast corona geldt in bredere zin dat computers steeds meer taken overnemen. Dat heeft tot gevolg dat functies gaan wijzigen of zelfs verdwijnen. Vooral de impact op functies die een routinematig en repetitief karakter hebben, is groot.”
“A&O fonds Gemeenten heeft de afgelopen jaren ondersteund bij de transformatie van burgerzaken en heeft het programma DigiDuurzaam ontwikkeld om het persoonlijk leiderschap en de ontwikkeling van administratieve medewerkers te stimuleren, in de context van de digitalisering. Er is nog een groot verschil tussen de kennis en competenties van medewerkers nu en welke belangrijk zijn in de nabije toekomst.”
“De rol van leidinggevende is daarbij centraal om richting te geven, te coachen, en te ondersteunen in deze ontwikkelingen.”
“Medewerkers moeten aan de slag om duurzaam inzetbaar te blijven. Nut en noodzaak van mee-ontwikkelen wordt door veel medewerkers nog onvoldoende erkend en herkend, gevoeld of gedragen. De intrinsieke motivatie om mogelijkheden te onderzoeken en overwegen ontbreekt dan. Leidinggevenden en HR-adviseurs zoeken naar hun rol om een dergelijk proces op gang te krijgen of te stimuleren.”
De precieze uitwerking van DigiDuurzaam kun je hier vinden: https://www.aeno.nl/uploads/Plan-van-Aanpak-DigiDuurzaam.pdf.
Wat zal er nog veranderen voor ambtenaren?
Karin: “Bij de doorvoering van de verschillende technologische ontwikkelingen zal steeds meer aandacht moeten zijn voor de fundamentele maatschappelijke waarden. Hoe mag de technologie worden toegepast en hoe blijf je ervoor zorgen dat de ethiek, en de bedoeling niet uit het oog wordt verloren. Bestuurders moeten vanuit dat perspectief in het publieke debat duidelijk maken waarom of wanneer digitalisering gewenst is, en waar grenzen of randvoorwaarden gesteld moeten worden. Er moet vanuit publieke waarden richting worden gegeven aan technologische en sociale innovatie. Waarbij er overigens voldoende ruimte moet overblijven om te kunnen experimenteren.”
Hoe ziet de toekomst van ambtenaren eruit binnen de digitale gemeente?
Karin: “Binnen gemeentelijke organisaties vinden grootschalige veranderingen van werk plaats en daar kunnen zij zich op voorbereiden door proactief allerlei interventies op te starten en aan medewerkers middelen ter beschikking te stellen. Interventies gericht op bewustwording, professionalisering en mobiliteit op de arbeidsmarkt zullen prioriteit moeten krijgen binnen het management van de organisaties. Bedrijfsvoering, inclusief HR, zal en moet hierbij ondersteunen om de uitvoeringskracht van de gemeenten naar de inwoners te waarborgen.”
“Gemeentelijke organisaties zullen noodzaak moeten creëren door visie, urgentie, planvorming, het vrijmaken van middelen en een goed zicht op benodigde competenties van medewerkers, maar ook hun leidinggevenden om ervoor te zorgen dat ze op de toekomst zijn voorbereid. Stimuleer als gemeente, ontwikkeling in creativiteit, sociale vaardigheden en aanpassingsvermogen, zodat medewerkers wendbaar en vitaal blijven. Want de toenemende automatisering, digitalisering en robotisering vraagt steeds meer van het aanpassings- en leervermogen van gemeentelijke medewerkers. De toekomst vraagt om continue leren, een leven lang ontwikkelen zoals het kabinet dit noemt. En of we het nou leuk vinden of niet, dit hoort bij het nieuwe handelingsvermogen van iedereen.”
Het boek ontvangen
Dit interview en meer artikelen verschijnen in het e-book De Digitale Gemeente dat we met alle leden van GemeentenNL schrijven. Daarin maken we de verbinding tussen organisatieveranderingen in de digitale gemeente en de wensen van inwoners. Klikt het nog voldoende?
GemeentenNL-leden ontvangen het boek automatisch. Ook ontvangen zij altijd direct bericht zodra een nieuw e-book, onderzoek, document, verslag of paper is toegevoegd aan de kennisbank die zij als lid gratis kunnen raadplegen.