Er wordt hard gewerkt, maar de praktijk van het Sociaal Domein en de drie decentralisaties (3D’s) hierbinnen blijkt weerbarstiger dan gehoopt. Toen per 1 januari 2015 de 3D’s aan de uitvoeringspraktijk van de gemeenten werden toegevoegd, wisten zij dat dit een complex, nieuw taakgebied zou worden. Participatiewet, Jeugd en nieuwe Wmo zijn in het Sociaal domein geïntegreerd en de vakkennis over deze nieuwe groep cliënten is eigen gemaakt. Financieringsmodellen zijn ontwikkeld, nieuwe productketens en sociale wijkteams zijn ingericht. Daarnaast is de informatie- en communicatietechnologie ingezet om de informatiestromen goed te organiseren binnen de gemeenten en in de ketens. Vanwege de gemeentelijke autonomie doet elke gemeente dit op haar eigen manier.
Een gekleurd lappendeken
Hierdoor is de praktijk van het Sociaal Domein binnen Nederland anno 2019 een gekleurd lappendeken aan uitvoering, inzicht, inrichting en sturing. Voor menigeen een diffuus beeld aan ‘best practices’, innovaties en oplossingen. Wat bijvoorbeeld te doen als een onderdeel als Jeugd een schrikbarend begrotingstekort oplevert? In deze ogenschijnlijke chaos, heeft al dit harde werk een mooie ordenende basis opgeleverd, die popelt om voor iedere gemeente een oplossing te leveren: data!
De drie decentralisaties
De weerbarstige praktijk van het Sociaal Domein blijkt uit het feit dat de 3D’s tot verschillende resultaten blijven leiden. Het sociaal wijkteam en het regisseursmodel zouden tot gedeelde voorzieningen moeten leiden en een goede samenwerking in basis- en generieke voorzieningen. Zodat bijvoorbeeld dure maatwerkvoorzieningen minder benodigd zouden blijken. Echter, het sociaal wijkteam en het regisseursmodel behalen wisselende resultaten. Zo staat Jeugd al een tijd onder druk bij veel gemeenten. Wat heeft geleid tot gevallen van grote begrotingstekorten op dit onderdeel.
De indruk bestaat dat dit niet alleen te maken zou hebben met hoe financiering is ingericht binnen een gemeente, maar dat het ook voortkomt uit verschillen in samenstelling van de lokale bevolking en ketenaspecten. In de praktijk blijkt hier moeilijk de vinger op te leggen. De financieringsmodellen lijken geschikt en het beleid lijkt goed onderbouwd. Alleen de praktijk blijft maar anders uitwijzen. Men zoekt naar inzicht om hierop bij te kunnen sturen. De digitalisering biedt hierin mogelijkheden, zoals de grote hoeveelheid data die verstopt zit in de werksystemen van de ketens.
Data binnen het Sociaal Domein
De werksystemen in het Sociaal Domein zijn verspreid en vallen onder verschillende eigenaren. Binnen gemeenten kan dit afhangen van bijvoorbeeld: de hoeveelheid van verschillende directies of clusters, externe partijen (ketenpartners en aanbieders) en sociale partners (stichtingen en vrijwilligersorganisaties). Idealiter worden al deze databronnen dusdanig met elkaar verbonden dat hier data-analyse op kan worden gedaan. Als resultaat van de digitalisering wordt voor deze aanpak doorgaans als eerste gekeken naar de ICT-afdeling.
Overbelasting van de ICT als oplossing
De digitalisering heeft echter ook de ICT-afdelingen onder druk gezet en hen verantwoordelijk gemaakt voor bedrijfsmatige vraagstukken. Zo wordt centrale opslag van data in datawarehouses en business intelligence tools vaak als primaire randvoorwaarde gesteld voor het werken met data. Daarnaast vormen ICT-projecten om deze te realiseren het startpunt van werken met data. MvR vindt dat de business en niet de ICT-afdeling de primaire randvoorwaarden moet invullen. Hierdoor wordt de afhankelijkheid van de ICT geminimaliseerd en komt de business weer in de lead.
Datagedreven werken als driestappenplan
De lijnorganisatie is dus aan zet in de verbetering van het Sociaal Domein, met behulp van data. Data is door de digitalisering een steeds dominantere bron van informatie geworden. Dit impliceert dat we data steeds meer als basis nemen voor werken in het Sociaal Domein. Werken met data vergt specifieke kennis en een bepaalde manier van werken. De medewerker moet weten hoe hij/zij om moet gaan met data en verschillende databronnen. Daarna is de vraag hoe je als datavaardige medewerker historische data opbouwt en daarbij de continue analyses uitvoert. Tot slot moet men in al deze facetten meegroeien, omdat de technologie en samenleving voortdurend in ontwikkeling zijn.
Inzicht, inrichting & sturing
Deze immense veranderopgave kan gelukkig gefaseerd plaatsvinden. Elke fase levert een resultaat op voor de uitvoering van de gemeentelijke taken die past bij de mogelijkheden die gerealiseerd zijn door de data én de toepassing die de lijnorganisatie nodig heeft, namelijk:
- Inzicht in actuele praktijk
- Inrichting van de organisatie en ketens o.b.v. trends
- Sturing o.b.v. beoogde en realistische resultaten
Datagedreven werken begint met inzicht
De missie van MvR & Partners is om de gemeenten, en in het specifiek het Sociaal domein, datagedreven te laten werken. En dit op een dusdanige wijze dat de uitvoering daar direct baat bij heeft. Want een gemeente die niet van gisteren is, realiseert zich dat data niet alleen voor morgen bedoeld is, maar waar mogelijk ook vandaag al gebruikt kan worden. Dit kan door vandaag al inzicht in het Sociaal domein te creëren. Zodat in ieder geval duidelijk is waar aannames voor de financieringsmodellen wel of niet kloppen, of waar beleidskeuzes andere trends als uitgangspunt zagen die in de praktijk een andere route aan het volgen zijn.
Data is het antwoord
Is de aanvraag, intake, indicatie, beschikking, opdrachtverstrekking, levering en facturatie conform afspraken geschied? En is er bij de ondersteuning voldaan aan de kwalitatieve eisen die benodigd zijn voor het behalen van het juiste resultaat voor de cliënt? Is de juiste cliënt bij de juiste aanbieder terecht gekomen? Hebben de integrale voorzieningen inderdaad geleid tot verlichting van de multiproblematiek van de cliënt en was dit uiteindelijk de meest effectieve mix van voorzieningen? Deze vragen gelden voor elk van de 3D’s. Data kan hierop de antwoorden en het inzicht in de huidige praktijk geven. Zodra dergelijke vragen beantwoord kunnen worden, kan de stap worden gemaakt om de organisatie en de ketens in te richten. Niet op het drijfzand van aannames, maar op het fundament van kwalitatieve data die gemodelleerd zijn tot stevige analyses. Wanneer de organisatie hierop gestructureerd is, kan er bij elk onderdeel gestuurd worden op prestatie.
Unieke werkwijze voor implementatie: de datavaardige medewerker en selfservice
Het Sociaal Domein is een domein van, voor en door mensen. MvR & Partners erkent dit en legt voor implementatie van datagedreven werken de primaire focus op het datavaardig maken van de medewerker. MvR & Partners zet de datavaardige medewerker in regie van het datagedreven werken door selfservice in te richten. Selfservice stelt de medewerker in staat om de uitvoering van datagedreven werken te realiseren. De realisatie vindt plaats in fases. De datavaardigheid en selfservice stelt de medewerker in staat om deze fases te doorlopen. In een volgend artikel kijken we naar hoe een datavaardige medewerker de selfservicegedachte bewerkstelligt en hoe hij/zij de fases van het datagedreven werken doorloopt.
Toch nu al nieuwsgierig, of behoefte aan meer informatie over dit artikel? Aarzel niet om nu al contact op te nemen. Wij gaan graag met je in gesprek.